Finanse publiczne - zasady gospodarki finansowej oraz dyscyplina finansów publicznych

1. Finanse publiczne w świetle zasady działania organów władzy publicznej ?na podstawie i w granicach prawa?. Zakres działalności jednostki sektora finansów publicznych na tle ustawowych podstaw realizacji zadań publicznych oraz wewnętrznych aktów normatywnych obowiązujących w zakresie gospodarki finansowej jednostki.

2. Prawne reguły systemu finansowego obowiązującego jednostki sektora finansów publicznych, w tym:

• pojęcie sektora finansów publicznych, formy organizacyjno-prawne jednostek sektora finansów publicznych,
• zasady gospodarki finansowej jednostek sektora finansów publicznych,
• zmiany budżetu i planu finansowego,
• system kontroli w jednostce, jako narzędzie identyfikacji obszarów zagrożeń w procesach gromadzenia i wydatkowania środków publicznych.

3. Realizacja budżetu i planu finansowego - obszary krytyczne gospodarki finansowej na tle ustaleń organów kontrolnych - przegląd źródeł i przyczyn stwierdzanych nieprawidłowości, skutki naruszeń przepisów prawa, w tym:

• dochody jednostek: obowiązek ustalania cywilnoprawnych i publicznoprawnych należności pieniężnych jednostki, (kto i w jakim zakresie podejmuje czynności zmierzające do wykonania zobowiązania),
• podstawy odpowiedzialności za legalną, terminową, skuteczną i efektywną realizację celów i zadań publicznych,
• podstawy zaciągania zobowiązań angażujących środki publiczne - zabezpieczenie w planie finansowym środków w ?wysokości i celu? niezbędnym do realizacji zadania, w tym problematyka ram czasowych (termin) zawarcia umowy i prawidłowego określenia przedmiotu umowy,
• prawne podstawy dokonywania wydatków na tle przepisu art. 44 ustawy o finansach publicznych, kryteria celowości, oszczędności oraz racjonalności dokonywania wydatków,
• podstawy identyfikacji trybu ?podprogowego? realizacji wydatków publicznych (130 000,00 zł) oraz określonego ustawą Prawo zamówień publicznych,
• specyfika i prawne uwarunkowania umów zawieranych przez jednostki sektora finansów publicznych, obligatoryjne i fakultatywne elementy umów w obszarach cywilnoprawnym oraz publicznoprawnym,
• formalne i rachunkowe kryteria kontroli planowania i wykonywania wydatków publicznych: kontrola wstępna procesu dokonywania wydatku,
• skutki dysfunkcji systemu kontroli zarządczej w jednostce sektora finansów publicznych,
• nieprawidłowości w sprawozdawczości budżetowej.

4. Organizacja systemu dyscypliny finansów publicznych. Rola, znaczenie, podstawy definicyjne oraz zakres przedmiotowy ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Zasady odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, w tym zagadnienia:

• przesłanki odpowiedzialności - analiza praktyczna,
• zasady odpowiedzialności za czyn określony w ustawie oraz za zawinione działania albo zaniechania,
• zasady prymatu stosowania ustawy nowej.

5. Kompetencje i zróżnicowanie sfery decyzyjnej w systemie organizacyjnym jednostki sektora finansów publicznych wraz z ustaleniem ustawowej podstawy odpowiedzialności kierownika bądź pracownika jednostki (z uwzględnieniem szczególnego statusu głównego księgowego). Znaczenie powierzenia obowiązków z zakresu gospodarki finansowej, a odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Pełnomocnictwa i upoważnienia w jednostce.

6. Charakterystyka czynów naruszających dyscyplinę finansów publicznych. Identyfikacja zakresu podmiotowego, (kto odpowiada?) oraz opis znamion czynów zabronionych, (za jakie działanie/zaniechanie odpowiada?), w tym w szczególności odnoszonych do art. 5 (należności jednostki), art. 11 (dokonanie wydatku bez upoważnienia lub z przekroczeniem zakresu upoważnienia), art. 12a (zaciągnięcie zobowiązania w związku z realizacją programu polityki zdrowotnej), art. 15 (zaciągnięcie zobowiązania bez upoważnienia albo z przekroczeniem zakresu upoważnienia do zaciągania zobowiązań jednostki sektora finansów publicznych), art. 16 (kary, odsetki i grzywny), art. 18 (sprawozdawczość, inwentaryzacja), art. 18c (kontrola zarządcza)

7. Prawne uwarunkowania odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych związane z wydatkowaniem środków publicznych w formie dotacji, w tym:

• dotujący oraz beneficjent dotacji na tle sfery kontroli i oceny realizacji zadania,
• przesłanki zwrotu dotacji na tle stwierdzenia: niewykorzystania dotacji, wykorzystania niezgodnie z przeznaczeniem bądź pobrania dotacji nienależnie lub w nadmiernej wysokości,
• postępowanie w sprawie zwrotu dotacji; podstawy udzielania ulg w spłacie należności z tytułu dotacji,
• kryteria kontroli wykorzystania dotacji z uwzględnieniem problematyki podstaw merytorycznej weryfikacji sprawozdań składanych przez podmioty otrzymujące dotacje.

8. Szczególny charakter regulacji dotyczących środków przeznaczonych na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich i ich umiejscowienie w systemie odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, art. 13 (naruszenia związane z gospodarowaniem środkami unijnymi i zagranicznymi).

9. Zamówienia publiczne w praktyce - zachowania dozwolone i czyny zabronione w procesie dokonywania wydatków publicznych, linia orzecznicza organów właściwych w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych na tle problematyki znamion czynów określonych art. 17 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (obszar zamówień publicznych).

10. Niewykonanie lub nienależyte wykonanie przez kierownika jednostki sektora finansów publicznych obowiązków w zakresie kontroli zarządczej w jednostce sektora finansów publicznych na tle znamion czynów naruszających dyscyplinę finansów publicznych.

11. Szczególne uwarunkowania wyłączenia oraz niedochodzenia odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (z przykładami), w tym art. 26 (tzw. kwota bagatelna) oraz art. 28 (znikomy stopień szkodliwości czynu dla finansów publicznych).

12. Przedawnienie oraz zatarcie ukarania.

13. Obowiązki dysponenta środków publicznych na tle ujawnionych nieprawidłowości - złożenie zawiadomienia o ujawnionych okolicznościach wskazujących na naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Zakres zawiadomienia, w tym:

• wymogi formalne zawiadomienia (elementy obligatoryjne i fakultatywne);
• braki w zawiadomieniu skutkujące pozostawieniem bez rozpoznania zawiadomienia, obligatoryjnym zwrotem zawiadomienia lub fakultatywnym zwrotem zawiadomienia;

14. Zasady postępowania w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych, w tym:

• charakterystyka prowadzonego przez rzecznika postępowania, ze szczególnym uwzględnieniem podstaw i zakresu:
• prowadzonych czynności sprawdzających,
• postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania,
• postępowania wyjaśniającego,
• przesłanek postanowienia o umorzeniu postępowania wyjaśniającego,
• wniosku o ukaranie,
• postępowanie przed komisją orzekającą, postępowanie odwoławcze, skarga do sądu administracyjnego.

15. Praktyczna identyfikacja typowych obszarów zagrożeń mogących skutkować odpowiedzialnością - dokonana na tle najnowszego orzecznictwa sądowego oraz organów orzekających w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Przykłady naruszeń przepisów prawa związanych z orzeczonymi podstawami wymiaru kary wobec pracowników jednostki.

16. Kary za naruszenie dyscypliny finansów publicznych i dyrektywy ich wymiaru. Przesłanki odstąpienia od wymierzenia kary lub wymierzenia kary łagodniejszego rodzaju. Koszty postępowania, wpis do rejestru prowadzonego przez Główną Komisję Orzekającą w Sprawach o Naruszenie Dyscypliny Finansów Publicznych.